De Slinger van Murakami

Herschrijven. Er lijkt niets pijnlijker te zijn voor een schrijver. Bij de eerste sprankeling van inspiratie vloeien de letters op papier. Het verhaal komt tot leven. Personages stellen zich aan je voor. Zinnen zijn zo tergend mooi dat je ze door je tranen heen opschrijft. En dan is je verhaal opeens af.
Maar de eerste versie is niets dan de ruwe energie die voortkomt uit je fantasie. Nu moet het verhaal leesbaar gemaakt worden. Het plot moet solide zijn, personages moeten geloofwaardig worden, zinnen moeten lopen als een trein, interpunctie moet. Punt.

Dit betekent dat je moet schrappen. Plotelementen die niet blijken te werken moeten omgegooid worden. Dissonante personages moeten verdwijnen. Zinnen moeten anders of zelfs helemaal weg.
Maar hoe kun je het als schrijver in hemelsnaam volhouden om keer op keer, dag na dag, je grootste schatten de deur uit te doen? Die goud glimmende zin die je met waterige ogen schreef bleek achteraf pompeuze mooischrijverij waar de meeste lezers van over hun nek zouden gaan, maar het was wel jouw pompeuze mooischrijverij en ooit hield je ervan.
Hoe leer ik omgaan met het systematisch vernietigen van de dingen die ik gemaakt heb, kortom: hoe leer ik herschrijven.

De Slinger

In het eerste deel van Haruki Murakami’s boek 1q84 herschrijft een van de centrale figuren een boek. Er wordt een proces van herschrijven beschreven waarvan ik vanwege de gedetailleerde omschrijving vermoed dat het heel dicht bij Murakami’s eigen werkwijze ligt. Hij vult passages aan, snijdt delen weg, vult opnieuw aan en snijdt weer weg. Gedurende dit proces wordt wat hij aanvult en wegsnijdt steeds minder. ‘Als hij dit om beurten strak volhield,’ schrijft Murakami, ‘werd de baan van de slinger allengs kleiner en benaderde tekst steeds meer zijn ideale lengte: het punt waarbij niets meer kon worden weggehaald of toegevoegd.’

Noeste Arbeid

Murakami beschrijft een systematisch proces. Het is een combinatie van techniek, ervaring en inzicht die alleen verkregen lijkt te kunnen worden door heel veel te schrijven (en waarschijnlijk evenveel te lezen). Het zou goed kunnen dat deze techniek voor Murakami heel goed werkt, maar voor anderen helemaal niet. Het proces dat beschreven wordt is dan ook niet de beproefde methode die ik zou willen kopiëren; het is de mentaliteit waar lessen uit te trekken zijn.
Murakami benoemt aan het einde van de passage het belang van concentratie- en uithoudingsvermogen, maar wat er vooral achter lijkt te zitten is het plezier dat hij beleeft aan de arbeid die hij verricht. De hardloper Murakami lijkt genoegen te scheppen in de activiteit op zich, om gestaag steeds dichter bij een het eindproduct te komen.

Wat moet ik doen?

Om succesvol te leren herschrijven moet ik al doende een proces ontwikkelen dat mij ligt. Het belangrijkste is echter dat ik leer om plezier te beleven aan het proces van herschrijven. Het uitoefenen van een ambacht. Het gaandeweg steeds dichter bij het ideaal te komen.
’s Ochtends zou ik juichend uit bed moeten kunnen stappen en zeggen: ‘Vandaag ga ik lekker de hele dag herschrijven!’